"Đường kín", "đường hở" trên con đường Trường Sơn huyền thoại (trích hồi ức "Thức cùng Trường Sơn")

Trần Hữu Đạo

Việc mở đường kín để chạy ban ngày thay cho ban đêm trên toàn tuyến và hạn chế tác hại đánh phá của máy bay AC130 ở thời điểm này được Bộ Tư lệnh coi đây là vấn đề sinh tử hoàn toàn mới, phù hợp với nguyện vọng của quần chúng.

Từ trong khó khăn, các đơn vị đã có sáng kiến tuyệt vời. Binh trạm 32 đi đầu mở 40km đường dưới tán rừng già để cho xe chạy ban ngày (đường này về sau gọi là đường kín). Khi xe chạy, máy bay địch rất khó phát hiện. Sau thành công trên, được Bộ Tư lệnh Trường Sơn chủ trương mở đường kín dọc tuyến để chạy xe ban ngày.

Đường kín được khởi công xây dựng từ 20 tháng 4 năm 1971, dự kiến hoàn thành vào đầu năm 1972.

Đoạn đường từ Binh trạm 32 (Lùm Bùm) đến Bộ Tư lệnh 470 (Phi Hà) ngã ba Biên Giới, nếu tận dụng tối đa tán rừng già nguyên sinh che phủ thì tổng chiều dài làm đường kín khoảng 800km. Theo báo cáo của Tiểu đoàn thông tin dây trần 133 và 26, đường kín đi trùng hoặc đi sát đường dây đoạn từ Nam Tha Mé đến Bắc Bạc và dọc theo đồi Pô Thiên đến Chà Vằn khoảng 100km đường cột.

Một sự tái trùng hợp xảy ra là: khi thông tin mắc đường dây trần tải ba phải dựa vào đường trục ô tô để khảo sát, xác định tuyến, vận chuyển vật tư lương thực cho bộ đội thi công. Nay công binh mở đường kín đã tận dụng ưu thế sẵn có của đường dây để khảo sát, thiết kế, do dưới đường dây đã có đường đi lại rất thuận tiện, nhiều đoạn dây được mắc trên địa hình tương đối bằng phẳng ở trong rừng già và tán che phủ, nay chỉ cần mở rộng ra thành đường kín dễ dàng! Vì vậy nhiều đoạn đường được mở ra đã đi trùng lên đường dây trần.

Để thực hiện mở đường kín, Bộ Tư lệnh quyết định sử dụng bốn trung đoàn công binh cơ động (4, 10, 98, 217), Tiểu đoàn thuyền 73, sáu tiểu đoàn công binh tại chỗ Binh trạm 30 - Sở chỉ huy ở phía tây nam Hy Lạp làm nhiệm vụ quản lý đường và phục vụ trung chuyển.

Để chỉ huy lực lượng làm đường kín trong mùa mưa, phương tiện liên lạc chủ yếu là vô tuyến điện báo theo phiên ngày.

Đúng như dự kiến, ngày 30 tháng 1 năm 1972 "đường kín" thông suốt toàn tuyến từ các binh trạm cửa khẩu đến ngã ba Biên Giới. Tư lệnh tổ chức một đoàn cán bộ gồm cả tham mưu, chính trị, hậu cần trực tiếp kiểm tra lần cuối để định ngày đưa vào sử dụng. Chủ nhiệm thông tin cùng một xe điện đài đi theo vừa làm nhiệm vụ đảm bảo liên lạc cho Đoàn vừa kiểm tra hệ thống thông tin phục vụ cho chỉ huy điều hành khi đường kín đưa vào sử dụng.

Sau khi ra về, trong cuộc họp chuyên đề tổ chức bảo đảm thông tin ở đường kín, đồng chí Tụng nói: Tôi được đi cùng đoàn Tư lệnh kiểm tra đường kín mới hoàn thành, từ Đoàn bộ đến ngã ba Biên Giới gần một nghìn kilômét chỉ mất ba ngày, theo các đồng chí Cục vận chuyển tính, nếu xe vận tải đi đội hình lớn phải mất năm ngày, so với vận tải theo cung thì nhanh hơn từ mười lăm đến hai mươi ngày. Đường mới làm dễ đi, hầu như được tán cây che phủ - một "đặc ân" của rừng núi Trường Sơn cho quân vận tải 559 ta. Có hôm đoàn đi suốt cả ngày không nhìn thấy bóng một người dân, khoảng mười đến mười lăm kilômét lại có một tổ chốt công binh thường trực bảo vệ đường. Giữa đại ngàn Trường Sơn vắng lặng, xe lầm lũi lăn bánh nhiều lúc có cảm giác rợn người".

Anh Hoàng Đình Quý tiếp luôn câu chuyện:

Anh Ngọc "thọt" bố của cậu Nghiêm - trung cấp kỹ thuật thông tin, đầu năm 1968 đến thăm con vào Phòng Thông tin chơi nói chuyện, anh kể rằng: Quân ủy Trung ương cử phái đoàn thị sát Trường Sơn do Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần Đinh Đức Thiện và Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Phạm Ngọc Mậu phụ trách trực tiếp đến các đơn vị tìm hiểu nguyên nhân vì sao tiểu đoàn của anh bị địch đánh phá cháy 20 xe ở cua chữ S trên đường 9 và triệu tập thiếu tá Nguyễn Ngọc chỉ huy đoàn xe chạy thẳng để báo cáo tình hình. Thiếu tá Ngọc thẳng thắn báo cáo: "Là người chỉ huy đoàn xe mà để bị đánh cháy 45 chiếc, chết 40 cán bộ, chiến sĩ. Tôi xin chịu tội. Nghe nói các thủ trưởng sẽ kỷ luật, giáng cấp người chỉ huy đoàn xe. Tôi xin chấp nhận". Đồng chí Ngọc tự tháo quân hàm cấp thiếu tá đặt lên bàn và nói: "Tôi không sợ chết. Song tình hình tổ chức chỉ huy trên đường không có trạm thông báo tin, không biết thế nào để xử trí tình huống, nên liên tục bị địch đánh ngăn chặn... Anh em lái xe rất dũng cảm, mưu trí lắm mới giao xong hàng, quay về được đến đây... Lần sau vẫn thế này thì chắc tôi cũng không còn đầu để về báo cáo các thủ trưởng!".

Nghe nói có lý, nên đồng chí Thiện cầm cặp quân hàm trao lại cho đồng chí Ngọc và nói: "Anh nhận lấy! Chưa ai có ý kỷ luật anh. Cứ bình tĩnh kiểm điểm lại sự việc, rút kinh nghiệm để lãnh đạo, chỉ huy chiến đấu thắng địch".

Mọi người dự họp cùng cười, đồng chí Tụng nói tiếp: Trường hợp xe chạy như của đơn vị anh Ngọc nay không còn, hiện giờ xe chạy đường hở ban đêm cũng như đường kín ban ngày đều có chỉ huy hiệp đồng binh chủng công binh, pháo binh, xe tăng chặt chẽ, xe chạy có biển chỉ đường, có pháo cao xạ bảo vệ. Thông tin phục vụ chỉ huy hiệp đồng binh chủng được triển khai rộng khắp. Riêng trên đường kín, theo chủ trương xe chạy đội hình Trung đoàn và mật tập cần phải có thông tin hiệp đồng tốt mới đáp ứng nhiệm vụ.

Ngày 10 tháng 2 năm 1972, Trung đoàn 13 vận tải ô tô, một trung đoàn "tuấn mã" thiện chiến, đồng chí thiếu tá Phạm Văn Thi - Trung đoàn trưởng được chọn chạy khai thông đường kín.

Tôi có dịp gặp lại anh Thi vào ngày ra mắt Ban liên lạc truyền thống Trường Sơn ở Binh đoàn 12 năm 1999. Ôn lại đôi chút kỷ niệm về thông tin với lái xe, anh kể:

Trong "chiến dịch Bình Giã" tôi vinh dự được giao dẫn trung đoàn xe ô tô của mình lần đầu chở hàng chạy trên đường kín mới mở. Từ chỗ chỉ chạy vào ban đêm nay chạy giữa ban ngày dưới che phủ của tán cây rừng đại ngàn Trường Sơn, lái xe ai cũng hồi hộp và lo lắng. Nhưng khi xe chạy, đến đâu chúng tôi vẫn thấy như có đồng đội ở cạnh mình, họ chỉ đường, bảo vệ xe đi. Cả đội hình mười đại đội, gần năm trăm đầu xe Zin các loại của Trung đoàn từ nơi xuất kích đến nơi giao hàng, quay đều về an toàn theo đúng kế hoạch của Bộ Tư lệnh Trường Sơn giao.

Khi họp rút kinh nghiệm hỏi nhau mới rõ, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 472, 471 tổ chức chỉ huy rất chặt chẽ, cứ khoảng 10-15km lại có một barie, ở đó có máy điện thoại hoặc bộ đàm 2W để liên lạc về cấp trên, theo dõi chính xác từng chiếc xe qua. Xe tôi đi đến đâu ở Sở chỉ huy Bộ Tư lệnh Đoàn đều biết. Không có hệ thống thông tin tốt ở dọc đường làm sao có thể thực hiện được việc trên!

Đường kín đưa vào hoạt động, kết thúc những năm tháng dai dẳng phải chạy xe ban đêm, đồng thời cũng là một đòi hỏi Bộ đội Thông tin trên tuyến phải chuyển hướng phục vụ theo yêu cầu của nhiệm vụ mới khó khăn, phức tạp hơn.

Theo chỉ thị của Bộ Tư lệnh, "đường kín" là hướng vận chuyển chủ yếu cho các đoàn xe chạy ban ngày, còn ban đêm vẫn tổ chức xe chạy "đường hở" để nghi binh lừa địch, do vậy mạng tải ba, tiếp sức, điện đài phải hướng về phục vụ "đường kín".

Đăng bởi Quang Hưng (nguồn “Ký ức Cựu chiến binh Thông tin liên lạc - Tập 2”)