Đội văn nghệ Trung đoàn 134

Đại tá Phạm Bá Hiến - nguyên cán bộ Trung đoàn 134

Nhớ về cội nguồn, biết ơn cội nguồn là một nét đẹp truyền thống văn hóa của dân tộc Việt Nam.

"Cây có gốc mới nẩy cành, xanh ngọn

Nước có nguồn mới biển rộng, sông sâu".

Con người ta, ai cũng có quê hương để mà thương, mà nhớ, mà tự hào. Người lính thông tin chúng tôi cũng vậy, sau quê hương đúng nghĩa của nó, còn có một quê hương thứ hai. Đó là đơn vị mình nhập ngũ đầu tiên, nơi đấy có biết bao kỷ niệm; có những kỷ niệm không bao giờ quên. Nói như anh bạn văn nghệ của tôi thì nơi ấy là mối tình đầu; "Tình cũ không rủ cũng đến", quả thật như vậy, hễ nói đến gặp mặt bạn chiến đấu Trung đoàn là từ già đến trẻ, từ người ở nông thôn đến thành thị ai nấy đều háo hức, hồi hộp mong thời gian trôi nhanh để được "đến hẹn lại lên".

Trong cái quê hương rộng lớn của Trung đoàn 134 tôi còn có nhiều kỷ niệm với cái gia đình nho nhỏ mà rất đỗi thân thuộc của tôi. Đó là Đội văn nghệ Trung đoàn.

Sau thất bại trong "chiến tranh đặc biệt" ở miền Nam, đế quốc Mỹ tiến hành cuộc "chiến tranh cục bộ", tăng cường chiến tranh xâm lược ở miền Nam, mặt khác mở rộng chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân ra miền Bắc với ý đồ "đẩy Việt Nam trở lại thời kỳ đồ đá". Để đáp ứng yêu cầu đảm bảo thông tin liên lạc phục vụ Bộ Chính trị, Tổng Quân ủy, Bộ Tổng Tư lệnh chỉ huy cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; ngày 8 tháng 8 năm 1966, Trung đoàn 134 hữu tuyến điện được thành lập, trên cơ sở Tiểu đoàn 134. Trung đoàn đóng quân phân tán trải khắp miền Bắc từ rừng phi lao Móng Cái đến Quảng Bình, Vĩnh Linh với hàng chục trạm cơ vụ, hàng trăm tổ đường dây. Những người lính thông tin hữu tuyến điện thời đó kiên cường, bám trụ ngày đêm chiến đấu trên đôi dây với đủ loại kẻ thù: bom đạn, biệt kích, thám báo, gió bão, lũ lụt, thú rừng, rắn rết, đói rét và thiếu thốn đủ đường. Ước ao của người lính lúc đó cũng thật bình dị. Có anh ước được gần mẹ, gần chị, gần em để khâu vá cho bộ quần áo lành lặn mặc đi chữa dây để các cô gái nhìn thấy khỏi cười. Trước yêu cầu đòi hỏi về đời sống tinh thần của bộ đội, Thường vụ Đảng ủy Trung đoàn ra Nghị quyết thành lập Đội văn nghệ xung kích, với quy mô gọn, nhẹ, thiết thực. Có nhiệm vụ tham gia làm chuyên môn khi cần thiết, khâu vá, cắt tóc và biểu diễn văn nghệ phục vụ các tổ, trạm trên toàn tuyến Trung đoàn, trước hết ưu tiên cho tuyến lửa phía Nam từ Thanh Hóa trở vào Vĩnh Linh.

Trong bài "Cả nhà là chiến sĩ thông tin" đăng trên báo Nhân Dân, số ra ngày 24 tháng 9 năm 1967, tác giả Bùi Á viết: "Cả nhà là chiến sĩ thông tin là một vở chèo của đội nghệ thuật nghiệp dư, đơn vị bảo vệ đường dây X, Cục Thông tin liên lạc Bộ Tổng tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam. Đội nghệ thuật này thành lập tháng 8 năm 1966, gồm 15 người, trong đó có 7 nữ là chiến sĩ thông tin tích cực trong công tác và dũng cảm trong chiến đấu. Trong những tháng cuối năm 1966 đầu năm 1967, đội đã đi bộ hơn 500 cây số vào tuyến lửa để làm công tác chuyên môn và biểu diễn văn nghệ phục vụ chiến sĩ bảo vệ đường dây. Hầu hết các tiết mục nghệ thuật của đội là các vở chèo, tấu, thơ, dân ca do anh chị em trong đội sáng tác và biểu diễn".

Nếu tôi nhớ không nhầm thì sáu cô gái thông tin trẻ trung lúc đó là: Lê Thị Cửu, Lê Thị Bích Lộc, Dương Thị Lệ Phái, Đinh Thị Tuyết Lan, Nguyễn Thị Kim Tiến và Nguyễn Thị Kim Tuyến. Các chàng trai có mặt ngày đầu thành lập đội văn nghệ là Nguyễn Duy Nhuệ (nhà thơ Nguyễn Duy) biệt danh "Tổng Cóc", Đào Văn Doanh, Nguyễn Văn Thời, Nguyễn Văn Thỏa, Nguyễn Cao Nhẫn, Dương Hữu Cay, Hoàng Dĩ... Thoắt một cái đã bốn mươi năm, bây giờ gặp nhau đã lên ông bà nội, ngoại cả rồi.

Đội văn nghệ xung kích của Trung đoàn được thủ trưởng và Ban Chính trị Trung đoàn quan tâm, chỉ đạo chặt chẽ, đầu tư về con người, về cơ sở vật chất, nhất là về nội dung tuyên truyền văn hóa, văn nghệ. Đội văn nghệ được coi là một phương tiện đưa nghị quyết của Đảng ủy Trung đoàn đến các tổ, trạm đường dây hiệu quả nhất. Mỗi bước tiến bộ, trưởng thành của Đội văn nghệ Trung đoàn đều có sự chỉ đạo, giúp đỡ của Phòng Tuyên huấn Binh chủng. Đặc biệt là sự quan tâm dìu dắt của đồng chí Nguyễn Văn Khoan, Trợ lý văn hóa Binh chủng nay là tiến sĩ sử học.

Sau chuyến đi công tác động xuân 1966-1967 đạt kết quả tốt, đội tiếp tục được củng cố và chuẩn bị cho các chuyến đi phục vụ xa hơn, khó khăn ác liệt hơn.

Đội văn nghệ Trung đoàn được các nhà đạo diễn, biên đạo múa, nhạc sĩ chuyên nghiệp trong quân đội đến dạy hát, dạy múa, giúp đội đạt được các giải cao trong các hội diễn nghệ thuật quần chúng của Binh chủng Thông tin liên lạc và của Bộ Tổng tham mưu, giúp đội có chương trình chất lượng cao hơn để phục vụ bộ đội tốt hơn. Cảm động nhất là nhìn thấy các thầy như: Vũ Trọng Hối, Văn An, Nguyễn Đức Toàn, Hoa Vinh xoay trần ra "đánh vật" với đội văn nghệ dưới tiếng máy bay phản lực gầm rít trên bầu trời, trong tiếng bom rơi, đạn nổ, để có những tiết mục văn nghệ, cánh lính đường dây còn nhớ mãi đến bây giờ như bài hát "Đường dây ai rải qua rừng", "Đường tôi đi dài theo đất nước", "Tấu cóc", hoạt cảnh chèo "Cả nhà là chiến sĩ thông tin". Nhạc sĩ Quốc Bảo, Thanh Phúc biên tập chuyên mục "Chiến sĩ ta ca hát", chương trình Phát thanh Quân đội nhân dân đã nhiều lần trực tiếp giúp đội dàn dựng chương trình phát trên Đài tiếng nói Việt Nam. Tiếng hát của đội đã vượt ra khỏi các trạm cơ vụ, các tổ đường dây bay vào vũ trụ, lan tỏa đi khắp năm châu, bốn biển hòa quyện cùng tiếng hát của toàn dân, toàn quân át đi tiếng bom đạn của quân thù, góp phần vào chiến thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược.

"Tiếng lành đồn xa", Đội văn nghệ Trung đoàn được các đơn vị bạn mời đi biểu diễn phục vụ bộ đội, được cấp trên chỉ định biểu diễn báo cáo với các đồng chí lãnh đạo Đảng, Chính phủ và Bộ Quốc phòng, được cấp trên khen ngợi.

Đội văn nghệ Trung đoàn tồn tại, phát triển cùng với sự lớn mạnh và trưởng thành của Trung đoàn, lớp lớp kế tiếp nhau, lứa đàn chị, đàn anh do yêu cầu nhiệm vụ đi học hoặc bổ sung sang đơn vị khác, lứa đàn em lại thay thế như một dòng chảy không bao giờ ngừng. Tôi còn nhớ chuyến đội đi làm nhiệm vụ ở phía Nam cuối năm 1969, đầu năm 1970, anh chị em hầu hết mới nhập ngũ như Lê Thị Xuyến, Vũ Thị Nhung, Nguyễn Văn Thanh, Đào Văn Lịch, Lê Xuân Số đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thủ trưởng Trung đoàn giao. Những năm sau đó, đội văn nghệ do anh Hồng, anh Sức lãnh đạo đã kế tục xứng đáng truyền thống của đội.

Bước vào phòng truyền thống Trung đoàn 134 anh hùng hôm nay, tôi bồi hồi, xúc động trước những hình ảnh, hiện vật mang những dấu ấn chiến công của cán bộ, chiến sĩ các thế hệ đã chiến đấu, công tác ở Trung đoàn. Ngước nhìn lên lá quân kỳ của Trung đoàn lấp lánh những tấm huân chương cao quý mà Đảng, Nhà nước trao tặng, tôi thầm nghĩ trong đó có những chiến công thầm lặng của Đội văn nghệ Trung đoàn.

Đăng bởi Quang Hưng (nguồn “Ký ức Cựu chiến binh Thông tin liên lạc - Tập 2”)