Thông tin Trường Sơn - công cụ chỉ huy đánh thắng chiến tranh ngăn chặn của Mỹ*

Đại tá Nguyễn Việt Phương - nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 472 Đoàn 559

Từ năm 1965, đế quốc Mỹ chuyển sang thực hiện chiến lược "chiến tranh cục bộ", Bộ Chính trị quyết định tăng khối lượng chi viện chiến trường. Tuyến Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh được đổi mới phương thức vận tải cơ giới từ nhỏ lẻ tiến lên tập trung từng cung đoạn.

Với kỹ thuật hiện đại, không quân Mỹ nhanh chóng phát hiện mục tiêu xe vận chuyển ban đêm, liền huy động máy bay đánh quyết liệt, tạo thành các trọng điểm ngăn chặn. Năm 1965-1966 ta bị tổn thất 386 xe (47,3% tổng biên chế). Có đoàn xe trên 100 chiếc từ hậu phương đi thẳng vào đến binh trạm Ngã ba biên giới chỉ còn 60 xe. Tình trạng chi viện chiến trường tụt xuống rất thấp. Quân ủy Trung ương quyết định cử phái đoàn thị sát Trường Sơn do Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần Đinh Đức Thiện và Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Phạm Ngọc Mậu lãnh đạo vào tuyến chi viện trước mùa khô. Phái đoàn trực tiếp đến các đơn vị tìm hiểu nguyên nhân không hoàn thành nhiệm vụ. Triệu tập thiếu tá Nguyễn Ngọc, chỉ huy đoàn xe chạy thẳng để hỏi vì sao bị tổn thất lớn thế? Thiếu tá Ngọc thẳng thắn báo cáo: "Là người chỉ huy đoàn xe mà để bị đánh cháy 45 chiếc, chết 40 cán bộ, chiến sĩ. Tôi xin chịu tội. Nhưng vì sao? Trước hết vì từ khi vượt núi rừng Trường Sơn, đoàn xe không được một thông tin cụ thể về tình hình đường sá, nhiều lần đoàn xe đến khu vực quy định lại là nơi địch đã thả bom các loại. Xe chúng tôi dò dẫm chạy, vướng bom nổ chậm, bom bi, cả trung đội xe bị tiêu diệt... Đau xót, cấp cứu nhau rồi vẫn đi tới... Có mấy lần đoàn xe chạy vào vùng địch đã trinh sát, liền bị bom tọa độ trúng đội hình... Dọc đường không có trạm thông báo tin, không biết thế nào để xử trí nên liên tục bị địch đánh ngăn chặn... Anh em lái xe rất dũng cảm, mưu trí lắm mới giao xong hàng, quay về được đến đây... Nghe nói các thủ trưởng sẽ kỷ luật, giáng cấp người chỉ huy đoàn xe. Tôi xin chấp nhận". Đồng chí Ngọc tự tháo quân hàm cấp thiếu tá đặt lên bàn, nhấn giọng: "Tôi không sợ chết. Song tình hình tổ chức chỉ huy trên đường vẫn thế này thì lần sau chắc không còn đầu để về báo cáo các thủ trưởng!".

Chủ nhiệm Đinh Đức Thiện nổi tiếng nghiêm khắc, nhưng lần này lại rất trầm tĩnh. Ông cầm cặp quân hàm đưa trả Nguyễn Ngọc và nói: "Anh nhận lấy! Chưa ai có ý kỷ luật anh. Cứ bình tĩnh kiểm lại sự việc, cùng cơ quan tham mưu rút kinh nghiệm lãnh đạo chỉ huy để thắng địch chứ không phải để kỷ luật nhau".

Qua cuộc kiểm tra thế trận bố trí toàn tuyến và tinh thần công tác chiến đấu của bộ đội, hai thủ trưởng Tổng cục đã thấy: "Trong tình hình địch đánh ác liệt thế, không một ai hoang mang lo sợ đã thể hiện rõ bản chất anh hùng của Quân đội ta. Còn về tổ chức chỉ huy thì có vấn đề... Trên một chiến tuyến dài hơn một ngàn cây số, hàng vạn người hoạt động, địch đánh như chém chả mà không có thông tin liên lạc đến từng đơn vị, từng đoạn đường thì làm sao không bị ách tắc. Lực lượng vận tải cơ động trên Trường Sơn, trung tâm chiến tranh ngăn chặn chống ngăn chặn quyết liệt, lại không có thông tin chỉ huy, thì chẳng khác gì người mù lạc trong rừng rậm". Các ông báo cáo chính kiến của mình với Quân ủy, đề nghị Bộ khắc phục khuyết điểm này. Phải cho tuyến vận tải Trường Sơn thành lập Binh chủng Thông tin đa phương thức. Triển khai ngay đường dây trần tải ba kết hợp nhiều phương tiện thông tin, hình thành hệ thống liên lạc vững chắc, bảo đảm chỉ huy trực tiếp trong mọi tình huống đối với từng đơn vị trên toàn tuyến.

Cơ quan Bộ chấp hành khẩn trương quyết định của Quân ủy Trung ương. Sau ba tháng, các đơn vị lao động cật lực, mùa khô 1967-1968 đường dây trần nối thông từ Sở chỉ huy Đoàn 559 đến mười lăm binh trạm đi các hướng chiến trường. Nhờ có thông tin chỉ huy trực tiếp kịp thời xử lý khắc phục khó khăn, vận tải chi viện chiến trường tăng 120 phần trăm, phục vụ đắc lực cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân Mậu Thân 1968 toàn miền Nam. Vào những ngày Quân giải phóng làm chủ thành phố Huế, tổng đài 3000 Sở chỉ huy Bộ Tư lệnh Đoàn 559 lên mạng tải ba vu hồi bảo đảm tốt cuộc đàm thoại của Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ Tổng hành dinh Hà Nội vào chiến trường, chỉ đạo trực tiếp Bộ Tư lệnh Quân khu Trị Thiên.

Các binh trạm Trường Sơn do đã có thông tin dọc tuyến, cho phép áp dụng chiến thuật vận tải tập trung tiểu đoàn gọn theo hai chiều thuận tuyệt đối, tránh nhau ở giữa. Các tiểu đoàn xe được trang bị máy bộ đàm P105 để chỉ huy đội hình đang hành tiến. Các tiểu đoàn công binh, cao xạ, kho tàng, trạm điều chỉnh xe, chốt cảnh giới máy bay... đều có thông tin liên lạc hữu tuyến và vô tuyến sóng ngắn bổ trợ, trực tiếp nhận lệnh hiệp đồng từ Sở chỉ huy Binh trạm hoặc Bộ Tư lệnh Đoàn.

Với hình thái tổ chức chỉ huy thích nghi hoàn cảnh, Binh đoàn Trường Sơn đã vượt qua mọi thủ đoạn ngăn chặn của giặc Mỹ, phục vụ đắc lực các chiến trường miền Nam và hai nước bạn kháng chiến thắng lợi ngày càng lớn. Đặc biệt mùa khô năm 1970, đường dây thông tin trực tuyến từ chiến trường yêu cầu chi viện khẩn cấp vũ khí hỏa lực. Bộ Tư lệnh Trường Sơn liền cho đoàn xe vũ khí tốc hành vào Nam Bộ và Đông Bắc Miên... kịp thời đập tan cuộc tấn công của Mỹ - ngụy Sài Gòn sang Cam-pu-chia.

Mùa khô 1970-1971, tuyến Trường Sơn lại được cải tiến thế trận vận tải chiến lược, tổ chức 5 sư đoàn khu vực gồm 32 binh trạm, xây dựng hệ thống "đường kín" từ các cửa khẩu hậu phương lên Tây Trường Sơn, chạy dọc tuyến tới các hướng chiến trường. Mạng thông tin được củng cố hoàn chỉnh với 950km đường dây trần, 200km đường dây cáp FFK60, bố trí 11 trạm cơ vụ, 120 tổ canh dây duy trì liên lạc thường xuyên, kịp thời xử lý mọi sự cố. Tại các trạm cơ vụ đều lắp máy tăng âm, nhiều đường cao tần như: cơ vụ B53 lắp máy 12 đường, cơ vụ AC2 lắp máy truyền dẫn 10 đường. Ở Sở chỉ huy Bộ Tư lệnh, cơ vụ 3000 đảm bảo cùng lúc 30 kênh hoạt động không bị nhiễu. Để bổ trợ chất lượng thông tin, các khu vực còn lắp đặt hàng chục máy tiếp sức P401M, 10 xe điện đài vô tuyến cơ động, 100 máy vô tuyến 105, 109... Mạng thông tin đã thành "hệ thần kinh" của đường Hồ Chí Minh huyền thoại tiến hành thắng lợi các cuộc tổng huy động toàn tuyến vận tải đạt khối lượng tăng 6,5 lần so với năm 1967.

Đế quốc Mỹ và quân ngụy Sài Gòn sau khi bị thất bại trong cuộc tiến công sang Cam-pu-chia, đầu năm 1971 lại mở cuộc hành binh "Lam Sơn 719" tấn công sang Nam Lào.

Binh đoàn Trường Sơn sớm nhận được chủ trương của Bộ Tổng tư lệnh chuẩn bị cùng Binh đoàn 70 sẵn sàng phản công địch lên đường 9 - Nam Lào.

Trên địa bàn đường 9 - Nam Lào hình thành 7 khu vực tác chiến có chính diện hơn 100km với tung thâm sâu. Bộ đội thông tin Trường Sơn chịu trách nhiệm phục vụ chỉ huy trực tiếp liên tục từ Bộ Tư lệnh chiến dịch xuống từng đơn vị, từng trận địa tác chiến. Cùng thời gian, mạng thông tin vẫn phải giữ vững liên lạc của tuyến chi viện chiến lược đến các chiến trường cực Nam.

Đúng như dự đoán, ngày 30 tháng 1 năm 1971 Mỹ - ngụy mở cuộc hành binh đánh lên đường 9 - Nam Lào. Chúng huy động lực lượng tăng - thiết giáp vượt biên giới, hàng đàn trực thăng bay rợp trời đổ quân xuống các cao điểm Nam - Bắc dọc đường 9 lên Sê Pôn. Cùng lúc, các GM Thái - Lào từ Đồng Hến đánh xuống phối hợp.

Tất cả những động thái của địch đều lọt vào tầm mắt các trạm quan sát của ta, kịp thời báo về sở chỉ huy chiến dịch. Bộ Tư lệnh chỉ thị các trận địa hỏa lực kiên trì đợi thời điểm quyết định. Đúng "giờ G", Bộ chỉ huy phát lệnh tấn công: "bẻ gãy cánh Phượng hoàng bay, đập tan xác thiết xa vận". Tổng đài 100 số với 30 kênh liên lạc tải ba dồn dập hoạt động, các đài tiếp sức phát sóng. Ngay tức thời cả trăm chiếc trực thăng gẫy cánh, cụt đầu rơi như sung rụng, đoàn tăng thiết giáp đụng pháo, địa lôi bật tung, một số tháo chạy lao xuống sông chết ngắc.

Cánh quân Thái - Lào từ phía tây tiến xuống liền bị lực lượng Sư đoàn 968, Sư đoàn 472 bộ đội Trường Sơn phối hợp bộ đội Pa-thét Lào chặn đánh ngay khi mới đặt chân đến Thác Hài, Nậm Tiếng, Keng Coọc... cả hai GM ngụy tan tác tháo chạy.

Qua 55 ngày chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào của ta đã làm tan biến hoàn toàn âm mưu của đế quốc Mỹ "chiếm đóng ngăn chặn tận gốc đường Hồ Chí Minh".

Tổng kết chiến thắng, Bộ Tư lệnh chiến dịch đánh giá "Binh chủng Thông tin Trường Sơn đã đóng góp công tích to lớn, thực hiện tốt bảo đảm hiệp đồng tác chiến các hướng ở phía trước và phía sau rất kịp thời".

Cuộc tấn công của địch sang Đường 9 - Nam Lào bị thảm bại; tổng thống Mỹ tức tối, ra lệnh sử dụng máy bay chiến lược B-52 ném bom hủy diệt quốc lộ số 9, nhằm cắt ngang cuống họng hệ thống đường Hồ Chí Minh xuyên Trường Sơn.

Sư đoàn 472 phụ trách khu vực được chỉ thị phối hợp với trung đoàn tên lửa chuẩn bị đập tan chiến dịch này của Mỹ. Bộ cũng thông báo: "Kẻ địch chưa biết ta có tên lửa SAM trên Trường Sơn". Cuộc họp hiệp đồng nhất trí cần phải tạo bất ngờ để thắng địch. Máy bay B-52 đi thế nào cũng phải kèm theo EB66 là loại được trang bị khí tài phát nhiễu công suất cường độ 3, có thể vô hiệu hóa các sóng rađa, phát hiện tên lửa và đẩy đạn tên lửa chệch khỏi mục tiêu. Ta cần phải giữ bí mật tuyệt đối. Sư đoàn đặt các đài quan sát có kính viễn vọng nắm địch từ xa. Cơ vụ 4000 dùng máy tiếp sức P401M bổ trợ mạng thông tin tải ba, tăng hiệu suất thông báo kịp thời khi phi cơ địch còn cách hơn 100km. Tiểu đoàn 226 khẩn trương tổ chức các trạm thông tin trên đỉnh núi.

Tám giờ, bầu trời Nam Lào trong xanh. T25 trên đỉnh Phu Ka Tê thông báo: "Có tiếng rù rù nặng trịch hướng Tây - Nam". Trên đỉnh Côpo, T26 báo: "9 chiếc F4 bay qua dãy Phu Khốp tạt sang Phu Luổng đến Thác Hài...". Máy phát sóng rađa tên lửa vẫn ắng lặng. T26, T27 thông báo liên tục: "Đoàn F4 vượt Phu Luổng tách làm hai, vòng thượng nguồn Sê Xăng Xoi và vòng hướng đỉnh Voi Mẹp rồi lao xuống đường 9"... T25 báo: "6 chiếc F4 đảo lượn dọc đường 9, cao xạ bắn dữ dội, F4 không bắn trả". Đài chỉ huy biết nó giở thủ thuật nhứ dử phát hiện SAM... T28 báo: "Kính viễn vọng nhìn rõ 2 máy bay cao ngất ngưởng như tòa nhà"... Sĩ quan tên lửa biết là EB66B sục sạo phát hiện khí tài tên lửa mặt đất. Nó được mệnh danh là "con chồn hoang", gây nhiễu tích cực yểm trợ.

Các trạm quan sát vùng trời báo tin tới tấp. Tổng đài cơ vụ 4000 mở cả 20 cửa hoạt động hết công suất bảo đảm thông tin kịp thời về sở chỉ huy và 7 trận địa tên lửa, cao xạ, chốt trọng điểm. "Đàn F đến vùng trời Xaravan, Mường Phìn...". "Hai con chồn hoang EB66B đang mở rộng vòng lượn" ... "Đám F4 bốc lên cao"... Đài chỉ huy tên lửa biết là nó không phát hiện dấu khả nghi có SAM. T28 báo cáo: "Tây - Nam xuất hiện nhiều chấm đen to như đàn nhặng". Trung đoàn trưởng tên lửa vẫy tay: "Máy phát sóng sẵn sàng!". T26 báo cáo: "Tây - Nam 35 độ có 4 chấm đen bằng 1 cen-ti-mét". Trung đoàn trưởng lệnh: "Đài 1 kiểm tra!". Nhờ các trạm quan sát định hướng chính xác, rađa bắt nhanh cả tốp mục tiêu nổi rõ trên màn hình rồi tắt, báo cáo: "Đúng B-52!". Chỉ huy lệnh: "Đài 2 phát sóng!". Trắc thủ quả quyết; "Ba B-52, một EB66C bay bên trái!". Trung đoàn trưởng nín thở, đanh giọng "Phóng". Hai quả tên lửa lao vút, không bị vô hiệu hóa, bùng nổ đỏ rực giữa “bầy nhặng”. Vô vàn tiếng nổ chát chúa khắp dải núi. Tiếng hò reo vang lừng: “Cháy rồi! Chết cha B-52 rồi!”... “Tên lửa muôn năm!”, “Hoan hô Thông tin Trường Sơn!”.

Đàn F tán loạn, hai pháo đài bay thoát chết vội trút ào bom rồi ngoặt về hướng xuất phát. Một tốp phản lực bay ngang đường 9 bị dính lưới lửa cao xạ, hai chiếc bốc cháy, giặc lái không kịp nhảy dù.

Đòn tiêu diệt chiến này ghi dấu Binh chủng Thông tin Trường Sơn đã tham gia trận đánh kết thúc cuộc chiến tranh ngăn chặn của giặc Mỹ trên đường Hồ Chí Minh huyền thoại như vậy đấy!

Lưu Anh Tuấn sưu tầm

Đăng bởi Quang Hưng (nguồn “Ký ức Cựu chiến binh Thông tin liên lạc - Tập 2”)

---------------------------------------

^* Bài viết này đã đăng trên báo Quân đội nhân dân số 18186 ra ngày 29 tháng 11 năm 2011. Tác giả đã đánh giá vai trò của Thông tin liên lạc góp phần vào chiến công của Bộ đội Trường Sơn đánh thắng chiến tranh ngăn chặn của đế quốc Mỹ, bảo đảm chi viện cho chiến trường miền Nam.